Ze wszystkich sztuk pięknych,
muzyka posiada największy wpływ na emocje.
Napoleon I, cesarz Francji
Sztuka jest jednym z najpiękniejszych języków ludzkości. Świadczy o wrażliwości i potrzebie emocjonalnego uzewnętrznienia. Każde dzieło stanowi wyraz marzeń, poglądów czy myśli osoby, która je stworzyła. Działalność artystyczna nie tylko korzystnie wpływa na rozwój psychiczny i fizyczny młodego człowieka. Pozwala także dać upust emocjom oraz odreagować stres. Nie przez przypadek wykorzystuje się ją w różnego rodzaju terapiach. Muzykoterapia to najstarsza, a jednocześnie najlepiej rozwinięta forma terapii, w której wykorzystuje się sztukę. Przedmiotem naszych rozważań będzie kwestia wykorzystania muzykoterapii u najmłodszych, będziemy chcieli zastanowić się, dlaczego warto po nią sięgnąć i jak istotny wpływ może mieć na rozwój dziecka. Jeśli chcielibyśmy krótko scharakteryzować muzykoterapię, musielibyśmy powiedzieć, że to dziedzina, która wykorzystuje muzykę albo jej elementy, by poprawić zdrowie i funkcjonowanie osób, które muszą zmagać się z różnymi problemami natury emocjonalnej, fizycznej czy umysłowej.
Muzykoterapia to dziedzina zajmująca się leczeniem przy użyciu wszelkich elementów muzyki. Działa ona przede wszystkim na równowagę emocjonalną, ale także sferę ruchową. Wspiera aktywność twórczą, wzbogaca życie wewnętrzne i osobowość człowieka. Współcześnie muzyka wśród dzieci może być wykorzystywana jako element zajęć edukacyjnych, metoda wszechstronnej oraz wieloaspektowej stymulacji rozwoju. Potrzeby dziecka to zawsze element, który ma wpływ na naturalną formę terapii aktywnej. Muzyka sprawia, że dziecko może uwolnić się od wszelkich zahamowań, ma szansę zapomnieć o trudnościach i skorzystać z muzyki jako środka, który pozwoli uwolnić własne możliwości. Muzykoterapia może zostać wykorzystana zarówno w przypadku dzieci zdrowych, jak i niepełnosprawnych. W przypadku każdego dziecka, w zależności od jego stanu zdrowia i możliwości wykorzystywać można różne metody działania, które pozwolą na realizację celów zgodnych z tym, jakie potrzeby ma dane dziecko.
W ostatnich latach coraz chętniej stawia się na wykorzystywanie muzykoterapii w trakcie zajęć przedszkolnych. Pedagodzy otrzymują narzędzia, dzięki którym w swoich grupach przedszkolnych mogą wprowadzić muzykę jako czynnik wpływający na skuteczną pracę z dziećmi. Zastosowanie muzykoterapii w pracy z dziećmi może być niezwykle szerokie, wymienić warto następujące kwestie:
- wspomaganie rozwoju ogólnego dzieci,
- poprawa motorycznych zdolności,
- skuteczna stymulacja pracy umysłowej i poznawczej,
- poprawa koncentracji uwagi oraz pamięci bezpośredniej,
- pobudzenie poczucia estetyki,
- rozwój emocjonalny i twórczy wynikający z łączenia muzyki, poezji, plastyki i zajęć związanych z aktywnością fizyczną,
- wpływ na zaspokojenie naturalnych potrzeb dzieci, - szansa na to, że dzieci nauczą się wyrażać siebie, własną ekspresję,
- skuteczne rozładowanie napięć emocjonalnych,
- zwiększenie wiary we własne możliwości, poprawa samooceny,
- odblokowanie uczuć u dzieci,
- uspokojenie, rozluźnienie, otwartość u dzieci,
- pomoc w walce ze stresem,
- skuteczne ograniczenie agresji u nadmiernie pobudzonych dzieci,
- lepsza komunikacja interpersonalna u najmłodszych.
Muzyka może stanowić komunikat emocjonalny (gdy rozpoznajemy utwór jako wesoły bądź smutny), jak i wywoływać emocje u odbiorcy (przygnębiająca muzyka może wprowadzić nas w nostalgiczny nastrój). Muzyka wzbudza emocje na kilka sposobów. Najprostszy polega na tym, że utwór wiąże się ze wspomnieniem. Nostalgię może wzbudzać piosenka, którą pamiętamy ze szkolnych dyskotek czy studniówki. Utwór działa tu jako tzw. wskazówka kontekstowa: przywołując z naszej pamięci konkretne wydarzenie wzbudza w nas tym samym określony nastrój, tak jak szum morza wzbudza miłe wspomnienia z wakacji.
Świat dźwięków uspokaja, uczy wrażliwości, a także rozwija zainteresowania, pozwala odkryć nowe umiejętności. Muzyka zmienia aktywność systemu nerwowego, napięcie mięśni, przyśpiesza przemianę materii, wpływa na szybkość krążenia, modyfikuje oddychanie i wydzielanie wewnętrzne. Słuchanie muzyki dostarcza odbiorcy przyjemnych przeżyć, redukuje napięcie, zmienia zachowanie i postawy człowieka. Pozwala udać się w głąb siebie i tam zregenerować siły. W wyniku tak przeprowadzonych zajęć następuje poprawa samopoczucia, usunięcie lęku, odreagowanie napięcia, poprawa relacji z członkami grupy.
Muzykoterapia w przedszkolu wskazana jest w pracy z dziećmi nadpobudliwymi, zalęknionymi, mającymi trudności z nauką pisania czytania, a także z niską koordynacją ruchową. Ruch przy muzyce służy -aktywizacji motoryki, śpiew -rozwijaniu mowy, gra na instrumentach - kształtowaniu funkcji manualnych, pozostałe zaś stymulacji sfery emocjonalno – społecznej.
mgr Sylwia Pawlak
